ՆՅՈՒԹԵՐ / ԱԺԿ նախաձեռնած խորհրդարանական լսումներ` "ԻՆՖՈՐՄԱՑԻՈՆ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐԻ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ԽՆԴԻՐՆԵՐԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՄ" "ԻՆՖՈՐՄԱՑԻՈՆ ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱՆԵՐԻ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ԽՆԴԻՐՆԵՐԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՄ" ԹԵՄԱՅՈՎ 28.07.2000թ. ԽՈՐՀՐԴԱՐԱՆԱԿԱՆ ԼՍՈՒՄՆԵՐԻ Ե Զ Ր Ա Կ Ա Ց ՈՒ Թ Յ ՈՒ Ն Ինֆորմացիոն տեխնոլոգիաները կամ ինֆորմացիոն տեխնոլոգիաների արդյունաբերությունը (այսուհետ` ԻՏ) – տեխնոլոգիաներ են տեղեկատվության հետ աշխատելու համար. 1. սարքավորումներ (hardware), 2. ծրագրային ապահովում (software), 3. տեղեկատվության հավաքում, մշակում, հաղորդում և ներկայացում, 4. ինտերնետի վրա հիմնված էլեկտրոնային բիզնես (e-business): Լսումների արդյունքում հանձնաժողովի սույն եզրահանգումներն առաջին հերթին վերաբերում են ԻՏ ոլորտի 2-րդ, 3-րդ և 4-րդ կետերում նշված ուղղություններին: 1. ԻՏ ԴԵՐԸ ԺԱՄԱՆԱԿԱԿԻՑ ԱՇԽԱՐՀՈՒՄ 1.1. ԻՏ զարգանում են պայթունային արագությամբ, և նույնիսկ զարգացած երկրները համաշխարհային մրցակցությունում կարող են հետ մղվել, եթե անտեսեն այդ ոլորտը: 1.2. ԻՏ համաշխարհային շուկան արդեն հասել է հարյուրավոր միլիարդ ԱՄՆ դոլարի, և առկա է այդ շուկայի տեսակարար կշռի կայուն աճի միտում: 1.3. Զարգացած երկրներում կա ԻՏ ոլորտի մասնագետների մեծացող պահանջարկ, որի արտահայտություններից են` - ոլորտի մասնագետների աշխատավարձի կայուն աճ. - այլ երկրների մասնագետների ներմուծում (օրինակ` ԱՄՆ Կոնգրեսի 2000 թվականի որոշմամբ այդպիսի մասնագետների ներմուծման համար քվոտան դարձել է տարեկան 200.000, իսկ երմանիայում 30.000). - պատվերների տեղադրում զարգացող երկրներում. 1.4. Սրընթաց աճում է ինտերնետային ցանցը և նրա վրա հիմնված էլեկտրոնային բիզնեսը, որը միավորում է գնորդին, մատակարարողին, ծառայություն մատուցողին և այլ շահագրգիռ մասնակիցներին այնպիսի եղանակով և արագությամբ, որն անհնարին էր նախկինում: 1.5. Զարգացող երկրները` Հնդկաստան, Մալազիա, Էստոնիա, Լեհաստան, Կոստա-Ռիկա, որոնց քաղաքականությունն ուղղվել է ԻՏ ոլորտի խթանմանը, արձանագրում են զգալի հաջողություններ (օրինակէ Հնդկաստանը 1999թ. ԻՏ արտադրանքի արտահանումից ստացել է ավելի քան 5 միլիարդ ԱՄՆ դոլար, իսկ 2000թ. սպասվում է մոտ 20 միլիարդ ԱՄՆ դոլար): 1.6. Աշխարհի գլոբալիզացիայի և ինֆորմացիոն տնտեսության պայմաններում վերելք կարող են ապրել միայն այն երկրները, որոնց տնտեսական զարգացումը հիմնված է ոչ թե բնական պաշարների և աշխարհագրական դիրքի համեմատական առավելությունների վրա, այլ մտավոր ներուժի, գիտելիքների, տեղեկատվության և բոլոր համակարգերի արդյունավետ կազմակերպման և ինքնակազմակերպման գործոնների մրցակցության առավելության վրա, իսկ այդ ուղիով տնտեսական զարգացումն անհնարին է առանց ԻՏ զարգացման: 2. ԻՏ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ԿԱՐԵՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ 2.1. ԻՏ ոլորտի զարգացումն անհրաժեշտ պայման է տնտեսության ընդհանուր զարգացման համար և դրական ազդեցություն կունենա մյուս ոլորտների զարգացման վրա: 2.2. Ոլորտին բնորոշ է շահույթի բարձր մակարդակ այն պահից, երբ կկարգավորվի արտահանումը, իսկ համաշխարհային շուկայում պահանջարկը գերազանցում է առաջարկին: 2.3. Չի պահանջում խոշոր ֆինանսական ներդրումներ, մեծ տարածքներ և էներգետիկ ծախսեր: 2.4. Որակյալ մասնագետների արտահոսքի կրճատում: 2.5. Կնպաստի կառավարման մարմինների ավելի արդյունավետ և թափանցիկ գործունեությանը: 2.6. Ոլորտը կարող է զարգանալ ոչ միայն Երևանում, այլև շրջաններոււմ, դա կնպաստի շրջաններում բարձրորակ կադրերի պահպանմանն ու պատրաստմանը: 2.7. Պաշտպանության, ազգային անվտանգության և իրավապահ մարմինների ԻՏ լայնածավալ կիրառման ուշացումը կարող է վտանգել երկրիա անվտանգությունը: 2.8. Կխթանի երկրի կրթական և գիտական մակարդակի աճը: 2.9. ԻՏ ոլորտի մի մասի էլեկտրոնային առևտրի զարգացումը կբերի ուրիշ ոլորտների արտադրանքի արտահանման խթանմանը: 3. ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ ԻՏ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՆՊԱՍՏԱՎՈՐ ՊԱՅՄԱՆՆԵՐԸ 3.1. Ոլորտը զարգացած է եղել Հայաստանում, և այսօր էլ կան ծրագրավորման և հաշվողական տեխնիկայի ոլորտի մասնագետներ: 3.2. 90-ական թվականներին ձևավորվել և գործում են նաև տասնյակ ԻՏ մասնավոր ընկերություններ (ՓԲԸ, ՍՊԸ) և օտարերկրյա սեփականության (ԱՄՆ) ընկերություններ: 3.3. Երիտասարդության համեմատաբար մեծ հատվածի հակվածությունը դեպի ճշգրիտ գիտություններ և անգլերեն լեզուն: 3.4. ԻՏ արդյունաբերությունը նյութատար չէ և կախված չէ հումքի հայթայթման ու բեռնափոխադրումների իրագործման պրոբլեմներից, ինչը նվազագույնի է հասցնում կախվածությունը շրջափակումից: 3.5. Էժան աշխատուժն օտարերկրյա պատվիրատուների համար: 3.6. Հայ սփյուռքի առկայությունը զարգացած երկրների ԻՏ ընկերություններիում: 4. ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ ԻՏ ՈԼՈՐՏԻ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆԸ ԽՈՉԸՆԴՈՏՈՂ ՀԱՆԳԱՄԱՆՔՆԵՐ 4.1. Չնայած մասնագետների մեծ քանակին, անհրաժեշտ է թե’ մասնագետների, թե’ դասախոսների զգալի մասի վերապատրաստում: 4.2. Իրացման և շուկայի ուսումնասիրման ոլորտում թույլ պատրաստվածություն: 4.3. Պետական աջակցության բացակայություն: 4.4. ԻՆՏԵՐՆԵՏ կապի ոչ բավարար որակի` ցածր արագությունը և տասնյակ անգամ ավելի բարձր bit/վրկ կապի գինը վերջնական սպառողի համար, քան համաշխարհային գները: 4.5. Հարկային և մաքսային օրենսդրության դրույթներ, որոնք չեն նպաստում ԻՏ ոլորտի առաջնային զարգացմանը: 5. ԱՆՀՐԱԺԵՇՏ ՔԱՅԼԵՐ ԻՏ ՈԼՈՐՏԻ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՀԱՄԱՐ 5.1. Առաջարկել Հայաստանի Հանրապետության կառավարությանը. - ընդունել ԻՏ զարգացման հայեցակարգ. հայեցակարգի մշակման գործում ընդգրկելով շահագրգիռ կազմակերպություններին և մասնագետներին. - քննարկել կառավարման ոլորտում, բյուջետային հիմնարկներում ԻՏ ներդրման հանրապետական խորհրդի ստեղծման հարցը: 5.2. Կրթության համակարգում առաջարկել, որ` - մշակվեն և իրականացվեն ծրագրեր` ուղղված հանրակրթական դպրոցներում ԻՏ նյութատեխնիկական բազայի հարստացմանը և գիտելիքների խորացմանը. - բուհերում ուսանողությանը տրվեն ոլորտի վերջին նվաճումների մասին գիտելիքներ, ավելացվեն համապատասխան մասնագիտությունների ընդունելության քվոտաներ, կազմակերպվի դասախոսների վերապատրաստում, բոլոր բուհերում քննարկվի ԻՏ ամբիոնների կազմավորման հարցը. - կազմակերպվեն դասընթացներ բարձրագույն կրթություն ունեցող, բայց այդ բնագավառում բավարար փորձ չունեցող ԻՏ ոլորտի մասնագետների կրթական մակարդակը ժամանակակից պահանջներին հասցնելու համար (ԻՏ ոլորտի մասնագետների վերապատրաստման կենտրոն): 5.3. Հեռահաղորդակցության խնդիրներ` - առաջարկել Հայաստանի Հանրապետության կառավարությանն "Արմենտել"-ի հետ բանակցություններում արագացնել բարձր հզորության և որակի կապի ներդրումը, որը հնարավորին չափ կօգտագործի օպտիկական գծերի եղանակը, ինչպես նաև գտնել մրցակից ընկերությունների հայկական շուկա թափանցելու խնդրի լուծում: 5.4. Օրենսդրական դաշտում մշակել ոլորտի զարգացումը խթանող փաթեթ, մասնավորապես. - հարկային արտոնություններ սահմանել տվյալ որոլտի համար օտարերկրյա ներդրողի 150 մլն դրամ և ավելւ ներդրումների համար (գործող 500 մլն դրամի փոխարեն). - ԻՏ սկսնակ ընկերություններին և հիմնարկներին ազատել շահութահարկի վճարումից շահույթ ստանալու պահից 2-5 տարի ժամանակով (կամ մինչև ինքնածախսածածկումը). - ԻՏ ընկերություններին, հիմնարկներին և մասնաճյուղերին ազատել ներմուծման մաքսատուրքից իրենց արտադրական կարիքների համար օգտագործվող սարքավորումների, ինֆորմացիոն կրիչների և ծրագրային միջոցների ներկրման համար. - միջազգային փորձին և չափորոշիչներին համապատասխան ԻՏ ոլորտի համար բարձրացնել օրենքով նախատեսված շրջանառության 0,5% թիվը, որը մինչև հարկերի վճարումը կարող է ծախսվել շուկայի ուսումնասիրման, իրացման, գովազդի վրա, ինչպես նաև մեղմացնել այլ նմանատիպ սահմանափակումներ. - ուսումնասիրել ԻՏ ոլորտի և մասնավորապես էլեկտրոնային բիզնեսի հետ առնչվող խնդիրները և դրանց օրենսդրական կարգավորման հարցը. - օրենսդրորեն ամրագրել պայմանագրերի և ֆինանսական փաստաթղթերի վավերացումը էլեկտրոնային ստորագրության միջոցով: 5.5. Պաշտպանության, ազգային անվտանգության և ներքին գործերի նախարարություններում` - խթանել ԻՏ կիրառման և զարգացման ծրագրեր` հաշվի առնելով այդ ծառայությունների առանձնահատկությունները. - որպես սպաներ ներգրավել որակյալ ծրագրավորող-մասնագետների. - բանակ զորակոչված ԻՏ մասնագետների գիտելիքները և փորձն օգտագործել բանակի համակարգչային ծառայություններում: 5.6. Քննարկել ԻՏ համար հատուկ տնտեսական գոտիների ստեղծման ձևերի և նպատակահարմարության հարցեր: 5.7. Առաջարկել մշակել և սահմանված կարգով ընդունել ազգային ստանդարտ «ԻՏ կոդավորումների և տեղեկատվական կառույցների ստանդարտների ձևաչափերի» վերաբերյալ: ԱԺ ԳԻՏՈՒԹՅԱՆ, ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ, ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ԵՎ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԵՐԻ ՄՇՏԱԿԱՆ ՀԱՆՁՆԱԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ` Շ.ՔՈՉԱՐՅԱՆ