մուտքի խոսք- Նախ այսօր ապրիլի 12-ն է, անցել է ուղիղ 4 տարի` Բաղրամյան պողոտայի դեպքերից հետո: Համար մեկ հարցը` ի՞նչ անել, որ նմանատիպ դեպքերը Հայաստանում չկրկնվեն:

1. Իշխանությունը Հայաստանում պետք է ձևավորվի ժողովրդի կամքով: Պատկերացրեք ձևավորվել է խորհրդարան, որը վայելում է ժողովրդի վստահությունը, և 5 տարվա ընթացքում այն բոլոր խոստումները, որ տվել է քաղաքական ուժը, չեն կատարվում: Ավելին, Ազգային ժողովն ու կառավարությունը գործում են հակառակ ուղղությամբ, արդյունքում կուտակվում է դժգոգություն, որի հանգուցալուծումը դառնում է փողոցը: Դա անխուսափելի է: Ահա թե ինչու մեր ծրագրային մոտեցումներից կարևորագույնը հետևյալն է. “Ժողովուրդը պետք է իրավունք ունենա հետ կանչելու իրեն չարդարացրած Ազգային ժողովն ու կառավարությունը”:

2. Հայաստանի շրջանները գնալով թուլանում են, տեղի է ունենում մարդկանց հոսք դեպի Երևան, իսկ այժմ գնալու է հողերի խոշորացում, որն անխուսափելի է, և դրա արդյունքում, մասնագետների գնահատմամբ, 300 հազար գյուղացի մնալու է գործազուրկ, առանց այն կտոր հողի, որը լուծում է իր հացի խնդիրը: Այս ծանր պայմաններում ունենալ 300 հազարանոց մարդկանց բանակ, որոնց մի մասը գալու է Երևան, իսկ մեծ մասը` երկրից դուրս, ուղղակի աղետալի է: Այդ տեսակետից մեր մոտեցման մյուս ձողն այն է, որ Հայաստանը միայն Երևանը չէ, Հայաստանն ավելի մեծ է, և պետք է լինեն շատ հստակ ծրագրեր` ուղղված նրան, որպեսզի ամրապնդվեն մեր շրջանները: Բերեմ այդ խնդրի լուծմանն ուղղված, առանձնապես ֆինանսական ներդրումներ չպահանջող մոտեցման մի օրինակ: Դա վերաբերում է անվճար կրթությանը` անապահով խավերի համար: Արդյո՞ք պետպատվերը ծառայում է իր նպատակին: Իհարկե ոչ: Ինչպիսի՞ն պետք է լինի այն: Անապահով խավի երեխան կարող է անվճար ստանալ բարձրագույն կրթություն մեկ պայմանով` նա 5 տարի պետք է աշխատի շրջանում` ուսուցիչ, բժիշկ, գյուղատնտես, իրավաբան: Այդ մասնագիտությունների կարիքը կա, և դա կլինի իրական պետպատվեր: Դրանով մենք կլուծենք և՛ ծրջանների ամրապնդման հարցը, և՛ սոցիալական խնդիրը: 

հարց-Երեկ “Ռիա-նովոստի” գործակալությունը մի նյութ է հրապարակել, որում Ձեզ համարում է արևմուտքի մարդ, ինչպես կմեկնաբանեք:

պատասխան- Այո՛, “Ռիա-նովոստիում” կա հոդված, որում նշվում է, որ, իբր, արևմուտքի մարդը ոչ թե Արթուր Բաղդասարյանն է, այլ Շավարշ Քոչարյանը, որն ավելի մեծ կապեր ունի: Նմանատիպ լուրերի տարածումը մեզ բերում է այն համոզմունքին, որ մենք լուրջ հեռանկար ունենք և շատերն անհանգստացած են: Ինչ վերաբերում է արևմուտքին, ապա մենք միշտ եղել և մնում ենք Հայաստանի եվրաինտեգրման կողմնակից, բայց դա երբեք չպետք է լինի մեր ինքնության հաշվին և մեր ազգային արժեքների հաշվին: Այսինքն` գնալ դեպի Եվրոպա, կորցնելով ազգային դեմքը, մեզ համար անընդունելի է: Այդ տեսակետից, եթե համեմատելու լինենք այլ քաղաքական գործիչների հետ, ապա այո՛, մենք տարբերվում ենք: Մենք երբեք հանուն նրա, որ հաճոյանանք արևմուտքին, չենք զիջի և չենք դավաճանի մեր ազգային արժեքներին: Մեզ թույլ չենք տա օրինակ` Ռուսաստանին հաճոյանալու համար բերել նախագիծ, որով ռուսաց լեզուն պետք է դառնա երկրի երկրորդ պետական լեզուն, իսկ արևմուտքին հաճոյանալու համար անորոշ խոսել նրա մասին, որ պատրաստ ենք զիջումների Ղարաբաղի հարցում: Այդպիսի գործելաոճը մեզ համար անընդունելի է: Մենք ելնում ենք նրանից, որ եվրաինտեգրումը հենց մեր ժողովրդին ու Հայաստանին է պետք:

հարց- Բրիտանական “Ֆայնենշլ թայմս” թերթի հարցազրույցում վարչապետ Սերժ Սարգսյանը նշել է, որ Հայաստանի համար ավելի կարևոր են աշխատատեղերն ու սոցիալական խնդիրների լուծումը, քան ժողովրդավարությունն ու մարդու իրավունքները: Ինչպե՞ս եք վերաբերվում այդ մոտեցմանը:

պատասխան-Յուրաքանչյուր մարդու համար միշտ առաջնայինը սոցիալական խնդիրներն են, ցանկացած երկրում դա այդպես է, եթե, իհարկե, վտանգված չէ հայրենիքը: Առաջնային խնդիրը, իհարկե, դա է, սակայն ինչպես լուծել այդ խնդիրը, ա՛յ այստեղ մեր մոտեցումը ճիշտ հակառակն է: Որպեսզի սոցիալական խնդիրները լուծվեն, ստեղծվեն աշխատատեղեր, երկրին անհրաժեշտ է ժողովրդավարություն: Երկրին անհրաժեշտ է առողջացնել տնտեսությունը: Իսկ դա հնարավոր է անել միայն մեկ դեպքում: Օրինակ` պետական պաշտոնն ու բիզնեսը պետք է լինեն անհամատեղելի: Որևէ պետական պաշտոնյա իրավունք չպետք է ունենա զբաղվել բիզնեսով: Նա, ով մինչ պետական պաշտոն զբաղեցնելը զբաղվել է բիզնեսով, պետք է դադարեցնի:

հարց- Ձեր նախընտրական կարգախոսը որն է, և ի՞նչ զարգացումներ կլինեն, ըստ Ձեզ, Հայաստանում ընտրություններից հետո:

պատասխան-Մեր կարգախոսն է` “Արդար պետություն, կրթված հասարակություն, վաստակած բարեկեցություն”: Իսկ հետընտրական գործընթացները կախված են այն գործընթացներից, որոնք կլինեն մինչ մայիսի 12-ը, այն մասնակցությունից, որը կունենա ժողովուրդը, սակայն մենք տեսնում ենք լուրջ հնարավորություններ, որ վերջապես կարողանանք հաղթահարել արդար ընտրությունների շեմը, առանց որի չունենք զարգացում:

հարց-Փաստ է, որ ԱԺԿ-ն այսօր այն քաղաքական ուժն է, որը համարվելով ԱԺՄ-ից անջատված մաս, այսօր միայնակ գնում է ընտրությունների, չընդգրկվելով մեկ այլ կուսակցության ցուցակում: Ի՞նչ եք կարծում, ընտրապայքարը չէ՞ր կարող միասնականության դեպքում լինել բոլորովին այլ:

պատասխան-Ինձ համար շատ ցավալի հարց է, որովհետև ես ԱԺՄ հիմնադիրներից մեկն եմ, շատ ցավալի է, որ այսպիսի վիճակ ստեղծվեց, ուղղակի չէր կարելի, երբ ժողովուրդը հավատում է մի քաղաքական ուժի, մի գաղափարի, հիշենք 96 թիվը, այդ արժեքային համակարգին այսօր էլ կան հավատացողներ, և այդ վիճակում, տեսե՛ք, ինչ ստացվեց. մեկը գնացքից իջավ, մյուսը նստեց մի գնացք, որը ոչ մի տեղ չի տանում, երրորդն իշխանության գնացքում է: Վերջիվերջո ցավալի է, բայց մենք մնացինք ԱԺՄ գործի շարունակողը և մենք հետևողական ենք լինելու: Ես կարծում եմ, դեպքերի զարգացումը ցույց տվեց, որ այն հանգամանքը, որ մենք ստիպված եղանք 2001 թվականից դուրս գալ ԱԺՄ-ից, այո՛, պայմանավորված է նրանով, որ մենք եղել ենք հետևողական և մնում ենք հետևողական: Եվ մենք, որպես ազգային ժողովրդավարության գաղափարի կրող, մնացինք միայնակ, համենայնդեպս այս ընտրապայքարում, և հասնելու ենք այդ գաղափարների իրագործմանը:

հարց- Ձեզ մեղադրում են իշխանությանը վաճառվելու, անորոշ դիրքորոշում ունենալու մեջ: Եվ դուք այժմ ասում եք, որ ԱԺՄ-ի գործի շարունակո՞ղն եք:

պատասխան-Նախ, ես կարծում եմ, որ ոչ մեկը համարձակություն չի ունեա արտասանել վաճառվել բառը, ես դրանում համոզված եմ: Ինչ վերաբերում է սահմանադրական փոփոխությւնների ժամանակ մեր դիրքորոշմանը, այն շատ հստակ էր, մենք ժողովրդին կոչ չենք արել գնալ հանրաքվեի, որովհետև հստակ գիտակցում էինք, որ արդյունքները կեղծվելու են: Ինչ վերաբերում է սահմանադրական հանրաքվեի բովանդակությանը, ապա մեր գնահատմամբ, դա ոչ ամբողջական քայլ էր դեպի ժողովրդավարություն: Եվ, եթե կատարվում է մեկ քայլ, որն ի նպաստ է երկրին ու ժողովրդին, մենք դրան դեմ լինել չենք կարող, ավելին ասեմ, միակ քաղաքական ուժը, որն ուներ բոլոր հիմքերը դեմ լինելու սահմանադրական փոփոխությունների հանրաքվեի դրված տարբերակին, դա ԱԺԿ-ն էր, քանի որ մենք ունենք Սահմանադրության մեր նախագիծը և վաղուց ունենք, որը պետք է ամբողջական քայլ լիներ դեպի ժողովրդավարություն: Բայց հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ փոփոխությունը, ի համեմատ այն ժամանակ գործող Սահմանադրության, լուրջ քայլ առաջ է, մենք երբեք դրան դեմ չէինք կարող լինել: Ավելին ասեմ, այսօր այն բոլոր քաղաքական ուժերը, որոնց համար մեր դիրքորոշումն անհասկանալի էր, չգիտես ինչու գովաբանում են փոփոխված Սահմանադրությունը և՛ Ստրասբուրգում, և՛ Հայաստանում, արձանագրելով, որ սահմանադրական փոփոխությունները տվեցին առաջընթաց: Կամ շատ ուշ հասկացան, երկու տարի հետո միայն, կամ էլ այն ժամանակ էլ հասկանում էին, բայց անկեղծ չէին: Մեր սկզբունքն այն է, որ ժողովրդի հետ միշտ լինենք անկեղծ, եթե նույնիսկ այդ պահին մեզ չհասկանան: Ոչինչ, թող այդ պահին քեզ ձեռնտու չէ, կարող են քեզ չհասկանալ, ոչինչ, թող ժամանակավոր չհասկական, բայց ընդհանուր առմամբ եղի՛ր միշտ անկեղծ ժողովրդի հետ, և ժողովուրդը միշտ զգում է, ինչն ինչոց է:

հարց- Ո՞ւմ կպաշտպանեք նախագահական ընտրություններում:

պատասխան- Այս պարագայում երկու քաղաքական դեմքեր են դեռ հայտարարել նախագահի պաշտոնում ընտրվելու իրենց հավակնությունների մասին` Սերժ Սարգսյանը և Վազգեն Մանուկյանը: Եթե ԱԺԿ-ն իր թեկնածուին չի առաջադրում, ապա բնական է, որ նման երկընտրանքի դեպքում մենք կպաշտպանենք Վազգեն Մանուկյանին, դա ակնհայտ է: Իսկ ինչ վերաբերում է ընդհանուր առմամբ նախագահական ընտրություններին, ապա մենք կարծում ենք, որ այս ընտրություններն էապես տարբերվում են նախորդ ընտրություններից, որովհետև իշխանության կենտրոնի հարցը լուծվում է այս ընտրություննով: Քանի որ փոփոխված սահմանադրությամբ արդեն կառավարությունը ձևավորվում է մեծամասնության կողմից, միայն մեծամասնությունը կարող է հետ կանչել կառավարությանը, դրա համար այսօր իշխանության խնդիրը լուծվում է այս ընտրություններում, նախագահական ընտրություններն ընդամենն ածանցյալ են լինելու խորհրդարանական ընտրություններին:

հարց-Այժմ դուք կոչ եք անում ժողովրդին ակտիվ մասնակցության: Ինչո՞ւ հանրաքվեի ժամանակ կոչ չարեցիք ակտիվ մասնակցության:

պատասխան- Քանի որ հանրաքվեի ժամանակ ակնհայտ էր, որ եթե ընդդիմությունը իր ամբողջ զանգվածով հակադրված է նախագծին, իսկ իշխանությունը դրա ջատագովը, ժողովուրդն ամենևին չի սիրում իշխանությունը, նրա աչքի լույսը չէ իշխանությունը, որ իշխանության կոչով գնար: Սա է ամբողջ խնդիրը: Այլ խնդիր կլիներ, եթե ընդդիմությունը միավորվեր, տեր կանգներ հենց իր կատարած գործին: Չէ՞ որ Սահմանադրության վեկտորը, որն առաջին ընթերցմամբ տանում էր դեպի բռնապետություն, շուռ եկավ հակառակ ուղղությամբ: Դա ու՞մ ճնշումն էր, ընդդիմության: Փոխանակ դրանից հետո այդ դրոշը վերցնել և հասնել նրան, որ փոփոխությունները լինեն ամբողջական, պատժվեն այն մարդիկ, ովքեր նախորդ ընտրություններում կեղծիքներ են իրականացրել, որ ժողովրդի մոտ հավատ առաջանա, և կոչ անեն գնալ ընտրությունների, ընդդիմությունը հակադրվեց:

հարց- ԱԺ պատգամավոր Թաթուլ Մանասերյանը հենց այս սրահում, օրեր առաջ նշել է, որ եթե չընտրվի, գիրք է գրելու: Դո՞ւք ինչ եք անելու:

պատասխան-Կյանքում այնքան հետաքրքիր զբաղմունքներ կան: Ես գիտնական եմ, մի քիչ անհամեստ է հնչում, բայց արտոնագրված գյուտերի հեղինակ եմ, կարող էի շատ բարեկեցիկ ապրել, օրինակ` ընդամենը 2 տարի առաջ նորից կրկնել են հրավերը` աշխատելու մի շատ հայտնի ճապոնաֆրանսիական ընկերությունում` իմ մասնագիտությամբ: Եկեք հասկանանք: Ինձ համար առաջնայինն այն է, որպեսզի այն գաղափարները, հանուն որոնց ես թողեցի իմ սիրած գործը դեռևս 88 թվականին, հասցնել արդյունքի, իսկ դա որևէ կապ չունի ընտրվել-չընտրվելու հետ, թող որևէ մեկը չկարծի, որ Հայաստանում քաղաքական մթնոլորտը ձևավորում են պատգամավորները: Այն մթնոլորտը, որը ձևավորում է պատգամավորների մեծամասնությունը, բոլորովին էլ պետք չէ Հայաստանին: Առաջինը` մենք համոզված ենք, որ կընտրվենք, երկրորդ` մենք միևնույն է հետամուտ ենք լինելու այն նպատակների իրականացմանը, որոնք մեր առջև դրել ենք: Իսկ գիրք գրողները, թող գիրք գրեն:

հարց- Իսկ համոզվա՞ծ եք, որ այս ընտրություններից հետո միջազգային դիտորդները կլինեն ավելի միասնական իրենց գնահատականներում:

պատասխան- Եկեք հասկանանք, թե ինչ են ուզում միջազգային կառույցները: Իրենց անկեղծ ցանկությունը մի բան է, Եվրոպայի Խորհրդում կա 3 պետություն, որոնք դեռևս չեն կարողանում ունենալ արդար ընտրություններ: Որոնք են այդ երկրները` Ռուսաստանը, Ադրբեջանը, Հայաստանը: Իրենց ցանկությունն այն է, որ արդար լինեն ընտրությունները, իրենք ավելին չեն ուզում: Երկրորդը, որը շատ կարևոր է: Արևմուտքը շատ պրագմատիկ է, նա չի պահանջի երկրից այն, ինչ չի կարող անել: Այդ տեսակետից, երբ ընդդիմությունն իրական այլընտրանք չի ներկայացնում, արևմոտքը փորձում է հասնել իր նպատակին` ճնշելով իշխանությանը: Ու, ցավոք սրտի, հենց 2005-ի հանրաքվեի ընթացքում ընդդիմության կեցվածքը բերեց նրան, որ արևմուտքը գնահատեց, թե կորցրեց պարտնյորին, որից հետո հիմնական վեկտորն ուղղված է նրան, որպեսզի իշխանությանը ճնշելով հասնի արդյունքի: Եվ դա շատ հասկանալի է. մարդիկ ունեն շատ պարզ նպատակ և այդ նպատակին հասնելու համար գործում են տարբեր միջոցներով: Իսկ հակասություններ եղել են միշտ ԱՊՀ դիտորդական առաքելության և եվրոպական կառույցների դիտորդների միջև: Եվրոպական կառույցները միշտ եղել են իրենց գնահատականներում միասնական:

հարց- Նախընտրական ժամանակահատվածում էթիկայի և քաղաքական մշակույթի իրավիճակը ինչպե՞ս եք գնահատում:

պատասխան- Ի՞նչ է տեղի ունեցել երկրում: Փոխվել են խաղի կանոնները: Պատահական չէ, որ այն պատգամավորները, որպես կանոն` մեծահարուստ, որոնք ընտրվում էին մեծամասնական ընտրակարգով, դառնում են կուսակցական: Ինչո՞ւ: Փոխված Սահմանադրությամբ իշխանությունը նախագահից տեղափոխվում է դեպի Ազգային ժողով, բոլորը դա հասկանում են: Այսինքն` ձևավորվել են խաղի կանոններ, որոնք երկրի համար ավելի լավ են, քան նախկինը: Մյուս կողմից` ոճը, ավանդույթը մնացել է հինը, որովհետև մարդիկ այդպես են սովոր գործել: Հետևաբար խնդիրը հետևյալն է` խաղի կանոնների փոփոխությունը խորացնել դեպի ժողովրդավարություն, փոխելով այն անձերին, որոնք ենթարկվելով այդ խաղի կանոններին գործում են հին ոճով, այդ թվում` քրեական:

հարց- Ի՞նչ եք կարծում, 2 ֆավորիտ կուսակցությունների միջև տեղի ունեցող բախումները չեն օգնի ընդդիմադիր կուսակցություններին ընտրական գործընթացներում:

պատասխան-Ես արդեն նշեցի, որ իշխանությունը ընտրությունների է գնում բաժանված: Եթե կարելի է տարիներ շարունակ մի կառավարությամբ ղեկավարել երկիրը, դա նշանակում է, որ սկզբունքային տարաձայնություններ չկան: Դե՛, մի ցուցակով գնայիք: Ընդդիմությանն են փորձում մեղադրել չմիավորվելու մեջ: Իսկ իրենք ինչու՞ մի ցուցակով չեն գնում: Ընտրություններին իշխանության առանձին-առանձին գնալը, ես նորից եմ արձանագրում, պայմանավորված է նրանով, որ փոխվել են խաղի կանոնները, փոփոխված Սահմանադրությամբ կենտրոնը տեղափոխվել է խորհրդարան, և ներսում չեն եկել համաձայնության շատ պարզ հարցերի շուրջ, ո՛վ կլինի վարչապետ, ո՛վ կլինի նախարար, ո՛վ` պատգամավոր, ով` ապագա նախագահ: Այո՛, կա մրցակցություն, և բնական է, որ այն կարող է օգնել ընդդիմությանը, որովհետև դա նշանակում է, որ կլինի փոխադարձ վերահսկողություն: Բայց հույսը դնել միայն դրա վրա չի կարելի